Sjabloon:In 't nuujs/10-2022
Veurblaad - Lètste verangeringe, Willekäörige pazjena, Veur pagina's in, Alle artikele - De Kaffee, Zandjbak, Hölp, Spellingshölp - Nuujseuverzich
- sónger datum (oktober)
- Oes-Europa, 10 oktober-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne.
- Midde-Oeste, 16 september-huuj: Massaal proteste in Iran taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van Mahsa Amini.
- Midde- en Zuud-Amerika, natuur en milieu, 7-10 oktober: orkaan Julia kump aan landj bie Venezuela en Nicaragua. Dao gif 't väöl sja en valle teentalle sjlachoffers, ó.m. bie 'n aerdversjuving.
- Midde-Oeste: In Saoedi-Arabië weurt begós mit de boew van de futuristische sjtad The Line.
- 30 oktober
- Zuud-Amerika: Luiz Inácio Lula da Silva wintj mit 't miniem veursjprunk de Braziliaanse presidentsverkezinge van de zittende presidentj Jair Bolsonaro.[1]
- Zuudoes-Azië, natuur en milieu, weitesjap: Oppe Wakatobi-eilenj, kórtbie 't Indonesische eilandj Celebes, waere nuuj vogelsoorte óntdèk.[2]
- Zuud-Azië: Inne Wes-Indiase deilsjtaat Goejarat sjtort 'n hangbrök in. Hónderde luuj valle in 't reveerwater. Zeker 141 luuj euverlaeve det neet en mie es 100 persoene zint gewóndj geraak.
- Sjport: Max Verstappen wintj de Groete Pries van Mexico. 't Is zien 14e euverwinning dit seizón, hiemit brik 'r 't record van Michael Schumacher oet 2004.[3]
- 29 oktober
- Oes-Azië: In Seoul óntsjteit bie 'n Halloweenvering e gedrank wobie zeker 153 luuj waere doedgeduujd.[4]
- Oes-Afrika: Inne Somalische huidsjtad Mogadishu kómme zeker 100 luuj óm 't laeve bie twie explosies. Wiejer rake mie es 300 luuj gewóndj.
- Kóns en cultuur: De Belzje journalis en sjriever Hugo Camps sjtörf op 79-jäörige laeftied.[5]
- 28 oktober
- Kóns en cultuur: D'n Amerikaanse rock 'n rollzenger Jerry Lee Lewis sjtörf op 87-jäörige laeftied.[6]
- 27 oktober
- Economie: Elon Musk köp, nao lang óngerhanjelinge, Twitter definitief op. Hae begintj direk mit d'n doorveur van ingriepende verangeringe.
- 26 oktober
- Midde-Oeste: Bie 'n sjeetpartie in 'n moskee inne Iraanse sjtad Shiraz kómme zeker 13 luuj óm 't laeve.
- 24 oktober
- Nederlandj: Inne Lek kórtbie 't Zuud-Hollands Streefkerk waere veer doej luuj gevónje. 't Geit óm e gezin oet Gouda.
- Zuudoes-Azië: Bie 'ne lochaanval op e concert inne noordelike Myanmarese regio Kachin zint zeker 80 luuj óm 't laeve gekómme.
- Vereinig Keuninkriek, politiek: Rishi Sunak volg Liz Truss op es leier van de Conservatief Partie en premier van 't Vereinig Keuninkriek.
- Economie, Nederlandj: Philips sjrap weltwied 4000 bane vanwaege sjlechte rizzeltate. In Nederlandj verdwiene 800 jobs, woevan 400 door gedwónge óntsjlaag.
- 20 oktober
- Vereinig Keuninkriek, politiek: Liz Truss nump al nao 45 daag óntsjlaag es ierste minister van 't Vereinig Keuninkriek.
- 17 oktober
- Nederlands Limburg: Börgemeister Rianne Donders van Remunj sjtap op.[7]
- Oes-Europa: Inne Róssische sjtad Jejsk sjtort 'ne sjtraoljaeger denaer op e flatgeboew. Daobie valle 15 doeje en 26 gewónje.
- 16 oktober
- Midde-Amerika: Twie verdachte van de maord op veer Nederlandse journaliste in El Salvador in 1982 waere opgepak. 't Geit óm 'nen ex-minister en 'nen ex-kóllenel.[8]
- Oes-Azië: In China begintj 't twintigste congres van de Communistische Partie.
- Weitesjap: De Nederlands-Amerikaansen astronaut en kristallograaf Lodewijk van den Berg sjtörf op 90-jäörige laeftied.[9]
- 15 oktober
- Oes-Europa: In 't Róssisch Belgorod, zjus euver de Oekraïense grens, kómme bie 'n sjeetpartie in e trainingscentrum ilf luuj óm. De toedrach is óndujelik, volgens ein väölgehuurde versie zouwe de daojers huurlinge oet Tadzjikistan zeen.
- Midde-Oeste: Bie 'ne brandj inne beröchte Evin-gevangenis kórtbie de Iraanse huidsjtad Teheran valle 4 doeje en 61 gewónje.
- 14 oktober
- Midde-Oeste: Bie 'n explosie in 'n kaolemien inne Törkse sjtad Amasra zint 41 mienwèrkers óm 't laeve gekómme. Èlf luuj zint gewóndj geraak, 58 waere gered.
- Vereinig Keuninkriek, kóns en cultuur: Activiste vanne radicaal milieubewaeging Just Stop Oil sjmiete in e museum in Lónje bleker tomatesóp euver 't sjilderie Zónneblome van Vincent van Gogh. Daonao liemde ze zich vas aan 'n moer.,[10]
- Vereinig Keuninkriek, Economie: De Britse minister van Financië Kwasi Kwarteng weurt nao 'ne goje maondj óntsjlaoge. Zien orthodox-liberaal belastingplan haet in korten tied groeten ikkenomische sjaoj gedaon.[11] Jeremy Hunt volg häöm op.
- Kóns en cultuur: De Britsen acteur Robbie Coltrane, bekèndj es Hagrid oet de Harry Potter-films, sjtörf op 72-jäörige laeftied.[12]
- 11 oktober
- Vereinig Keuninkriek en Ierlandj, kóns en cultuur: Actrice Angela Lansbury, bekindj van de sjtöm van Mrs. Potts in Beauty and the beast, sjtörf op 96-jäörige laeftied.
- 10 oktober
- Oes-Europa: Versjillende Oekraïense sjtaej waere besjtook mit rakette. De aanvalle veroerzake ónger mie groetsjalige sjtroumoetval.[13]
- Zuud-Amerika, natuur en milieu: In Venezuela zint 43 luuj óm 't laeve gekómme nao aerdversjuvinge. Wiejer waere nog teentalle luuj vermis.
- Economie: De Nobelpries in de Economie geit nao Ben Bernanke, Douglas W. Diamond en Philip H. Dybvig "óm hun ongerzeuk nao banke en financieel crises."[14]
- 9 oktober
- Sjport: Max Verstappen wintj de Grand Prix van Japan en weurt daomit veur d'n twiede kier waereldkampión Formule 1.[15]
- Weitesjap: De Franse filosoof en antropoloog Bruno Latour sjtörf op 75-jäörige laeftied.[16]
- 8 oktober
- Oes-Europa: Oppe Krimbrögk, die de Krim verbindj mit 't Róssische vastelandj, brik 'ne brandj oet nao 'n explosie.[17]
- 7 oktober
- Politiek, Oes-Europa: De Nobelpries veur de Vrae geit nao de Wit-Róssischen dissidentj Ales Bjaljatski, de Róssische minsjerechteorganisatie Memorial en 't Oekraïens Centrum veur Börgerlike Vriehede.[18]
- Oes-Europa: Kórtbie de sjtad Liman in Oes-Oekraïne waere twie massagraver óntdèk. Dao-in ligke óngevier 200 lichame.[19]
- Vereinig Keuninkriek en Ierlandj: In 't noorde van Ierlandj zint teen luuj óm 't laeve gekómme door 'n explosie in e tankstation.
- 6 oktober
- Zuudoes-Azië: Op e kènjerdaagverblief inne Noord-Thaise provincie Nong Bua Lamphu vèntj 'n sjeetpartie plaats. Daobie valle zeker 37 doeje en teen gewónje.
- Kóns en cultuur: De Nobelpries in de Literatuur geit nao de Franse Annie Ernaux "óm de mood en klinische sjerpde womit ze de wortele, vervraemdinge en collectieve remminge van 't persoenlik gehäöge ónthölt."[20]
- 5 oktober
- Weitesjap: De Nobelpries in de Sjemie geit nao Carolyn R. Bertozzi, Morten Meldal en K. Barry Sharpless "veur de óntjdèkking van kliksjemie en bio-orthogonaal sjemie".[21]
- 4 oktober
- Weitesjap: De Nobelpries in de Natuurkónde geit nao Alain Aspect, John F. Clauser en Anton Zeilinger "veur hun experimènte mit versjtringelde fotone, womit ze de sjenninge van de Bell-óngeliekheid aantuinde en pioneerswerk dege veur de kwantuminformatica."[22]
- 3 oktober
- Weitesjap: De Nobelpries in de Genaeskónde geit nao de Zweed Svante Pääbo "óm zien óntdekkinge ómtrèntj de genome van oetgesjtorve minsjesaorte en de minsjelike evolutie."[23]
- 2 oktober
- Zuud-Amerika, politiek: In Brazilië zeen presidentsverkezinge. De centrumlinkse kandidaat Luíz Ignacio Lula da Silva versjleit de zittenden extreemrechse presidentj Jair Bolsonaro. Op 30 oktober zal 'n twiede runj waere gehauwe.[24]
- Zuudoes-Europa, politiek: De centrum-rechtse partie GERB wèntj de Bölgaarse parlementsverkezinge.[25]
- 1 oktober
- Oes-Europa: 't Oekraïens laeger pak de sjtad Lyman trök. Zoewel sjtrategisch es symbolisch is dit 'ne zjwaore sjlaag veur Róslandj.[26]
- Zuudoes-Azië, Sjport: Bie relle tösje hooligans van Arema FC en Persebaya Surabaya in de Indonesische sjtad Malang valle zeker 174 doeje.[27]
- sónger datum (september)
- Oes-Europa, 23-27 september: Róslandj hèlt referenda inne bezatde Oekraïense regio's Loehansk, Donetsk, Zaporizja en Cherson. Dees referenda zint illegaal en verloupe neet democratisch.
- Midde-oeste, 16 september-huuj: Massaal proteste in Iran taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van Mahsa Amini.
- Centraal-Azië, 14-20 september: Bie gevechte oppe grens tösje Kirgizië en Tadzjikistan valle mie es 90 doeje. Bei lenj besjöldige zich óngerein van provokaties.[28]
- Midde-Oeste, 12-14 september: Bie gevechte oppe grens tösje Armenië en Azerbeidzjan valle mie es 200 doeje. Bei lenj besjöldige zich óngerein van provokaties.[29]
- Oes-Europa, 6-12 september: Bie e groetsjalig taegenoffensief inne regio Charkov boke de Oekraïense sjtriedkrachte in e paar daag tied flinke terreinwins oppe Róssische armee.[30]
- Midde- en Noord-Amerika, natuur en milieu, 27 september-2 oktoeber: orkaan Ian kump bie Cuba en Florida aan landj. Op Cuba zit praktisch de ganse bevolking zónger sjtroum. Ouch in 't zuudoeste vanne VS rich 't noedwaer boetegewoen väöl sja aan. Dao valle teentalle doeje en gewónje.[31][32]
- 30 september
- Oes-Europa: Róslandj annexeert, bie mónj van Poetin, officieel de Oekraïense oblaste Loehansk, Donetsk, Zoprizja en Cherson. Dees annexaties waere door zoe good wie gein ènkel landj erkèndj.
- Economie, Nederlandj: Volges 't CBS is de inflatie gesjtege nao 'n recordhuuegde van 17,1%. Det kump ónger mie door de hoeg enerzjieprieze.
- Oes-Europa: Bie 'ne raketaanval op e humanitair konvooi inne regio Zaporizjia valle 30 doeje. Wiejer rake 88 luuj gewóndj.
- Centraal-Azië: Bie 'nen terroristischen aansjlaag op 'n sjoel inne Afghaanse huidsjtad Kaboel valle teentalle doeje en gewónje.
- Afrika: Presidentj Paul-Henri Sandaogo Damiba van Burkina Faso weurt door 't laeger aafgezat.
- 28 september
- Kóns en cultuur: Rapper Coolio, bekindj van d'n hit Gangsta's Paradise, sjtörf op 59-jäörige laeftied.[33]
- 26 september
- Weitesjap [Waereldtied; 27 september Midde-Europesen Tied] De NASA deit e ruumdetuug, DART, mit succes insjlaon op asteroïde Dimorphos. Dit is 'nen test óm te toekóms potentieel insjlaaggevierlike asteroïde te kinne vernetige of ómleie.[34]
- Midde-Amerika: Op Cuba waert 't homohuwelik gelegaliseerd.
- Oceanië, natuur en milieu: Inne Groete Oceaan bie Tonga is e nuuj eilendje óntsjtange nao de oetbarsting van 'n óngerziese völkaan.[35]
- Oes-Europa: Op 'n sjoel in 't Róssische Izjevsk vèntj 'n sjeetpartie plaats. Daobie valle 18 doeje en 24 gewónje.
- Nederlands Limburg, Economie: Brand kunjig aan det 't de productie van pils oet Wielder eweg geit haole. De broewerie zouw allein nog mótte waere gebroek veur speciaalbeer.[36]
- 25 september
- Zuud-Europa, politiek: De parlemèntsverkezinge in Italië waere gewonne door Fratelli d'Italia, 'n extreemrechse partie mit wortele in 't fascisme.
- Sjport: De Keniaan Eliud Kipchoge löp op de marathon van Berlien 'nen tied van 2:01:09 en verbaetert daomit zien eige waereldrecord.[37]
- Sjport: De Belsj Remco Evenepoel wintj 't WK fietsrenne op de waeg bie de mansluuj.[38]
- 24 september
- Nederlandj/Belsj: In D'n Haag en Leidschendam waere drie mansluuj gearresteerd. 't Zeen krimmenele oet 't drugsmilieu die e plan hauwe veur de Belzje minister Vincent van Quickenborne te óntveure.[39]
- Kóns en cultuur: D'n Amerikaanse jazzsaxofonis Pharoah Sanders sjtörf op 81-jäörige laeftied.[40]
- Sjport: Annemiek van Vleuten weurt waereldkampión fietsrenne in de waegren, óndanks 'ne breuk in häören èllebaog.[41]
- 23 september
- Sjport: Roger Federer nump op 40-jäörige laeftied aafsjeid es proftennisser. In 'nen débbelmatch mit Rafel Nadal, deil van de Laver Cup, verluus hae van de Amerikane Frances Tiafoe en Jack Sock (6-4, 6-7 (2), 9-11).
- Kóns en cultuur: De Amerikaanse actries Louise Fletcher sjtörf op 88-jäörige laeftied.[42]
- 22 september
- Kóns en cultuur: De Britse sjriefster Hilary Mantel sjtörf op 70-jäörige laeftied.[43]
- 21 september
- Oes-Europa: De Róssischen dictator Vladimir Poetin reup veur 't iers saer 't begin van d'n oerlog taege de Oekraïne rizzerviste op.
- 19 september
- Kóns en cultuur, Midde-Oeste: Op 't sjtrandj kórtbie de Israelische sjtad Tel Aviv weurt 'n graafgrót óntdèk oeten tied vanne Egyptische farao Ramses II. Arsjeologe sjpraeke van 'n extreem zeldzaam óntdekking.[44]
- 18 september
- Sjport: De Noor Tobias Foss weurt in Wollongong (Australië) waereldkampión tiedrieje bie de mansluuj. De Nederlandse Ellen van Dijk wintj bie de vrouwluuj.[45][46]
- 17 september
- Zuud-Azië: In Acham, 't weste van Nepal, valle zeker 17 doeje door aerdversjuvinge.
- 16 september
- Oes-Europa: In 'ne bósj kórtbie de Oekraïense sjtad Izjoem, die veurige waek zaoterdig woort heroverd door Oekraïense sjtriedkrachte, waere hónderde graver en inkel massagraver óntdèk. Dao-in ligke óngevier 450 lichame.[47]
- Belsj Limburg, politiek: Veerle Heeren nump óntsjlaag es börgemeisterse van Sintruin.[48]
- Zuud-Europa: Door euversjtruiminge inne Marke (Midde-Italië) zint 9 luuj óm 't laeve gekómme.
- 14 september
- Noord-Europa, politiek: Rechse partieje winne de Zwjaedse parlementsverkezinge. De sociaaldemocratische premier Andersson treujt aaf.[49]
- Nederlands Limburg: Donny M. bekèntj de óntveuring, 't misbroek en de maord op de neugejäörige jóng Gino begin juli.[50]
- 13 september
- Kóns en cultuur: De Franse rezjisseur Jean-Luc Godard sjtörf op 91-jäörige laeftied door euthanasie.
- 11 september
- Sjport: De Belsj Remco Evenepoel wintj de Runj van Sjpanje bie de mansluuj, en de Nederlandse Annemiek van Vleuten wintj bie de vrouwluuj.
- Sjport: De Sjpanjool Carlos Alcaraz winth de US Open bie de mansluuj door in veer sets (6-4, 2-6, 7-6 (7-1) en 6-3) te winne van de Noor Casper Ruud. Alcaraz weurt mit dees euverwinning d'n iersten tiener oets dae de Waereldranglies aanveurt.
- 10 september
- Sjport: Iga Świątek wintj de US Open bie de vrouwluuj door in twie sets (6-2, 7-6 (7-5)) te winne van Ons Jabeur.
- 8 september
- Vereinig Keuninkriek: Keuningin Elizabeth II sjtörf op 96-jäörige laeftied en weurt opgevolg door häöre zoon Sjarel III.
- Sjport: De Nederlandse keeper Piet Schrijvers sjtörf op 75-jäörige laeftied.[51]
- 6 september
- Vereinig Keuninkriek, politiek: Liz Truss volg Boris Johnson op es premier van 't Vereinig Keuninkriek.
- 5 september
- Centraal- en Oes-Azië: In Sjina en Afghanistan vènje aerdsjóddele plaats. Daobie zint teentalle luuj óm 't laeve gekómme en gewóndj geraak.
- Noord-Amerika: bie mierder sjtaekpartieje inne Canadese sjtaat Saskatchewan kómme 12 luuj óm 't laeve en rake 18 luuj gewóndj.
- 2 september
- Nederlandj: Bie e verkiersóngelök in 't Braobantse Oud-Gastel (gemeinte Halderberge) kómme veer luuj óm 't laeve.[52]
- Hanjelingen en brón
- bewirk - Dit stök van Wikinuujs kump aaf vannen taengenhenger op Wikipedia (link).
- September 2022 - November 2022
Rifferensies
bewirk- ↑ Globo.com - Eleição para Presidente
- ↑ Phys.org - Several beautiful new bird species found on remote Indonesian islands
- ↑ NOS.nl - Verstappen breekt Formule 1-record in Mexico met veertiende zege dit jaar
- ↑ NOS.nl - Dodental door verdrukking bij halloweenviering Seoul loopt op naar 146
- ↑ Het Laatste Nieuws - Het Laatste Nieuws-columnist en journalistiek icoon Hugo Camps (79) overleden
- ↑ Nu.nl - Great Balls of Fire-zanger Jerry Lee Lewis (87) overleden
- ↑ 1Limburg - Burgemeester Donders van Roermond treedt af
- ↑ NOS.nl - Verdachten moord IKON-journalisten El Salvador na 40 jaar opgepakt
- ↑ PZC - Nederlands eerste ruimtevaarder Lodewijk van den Berg (90) overleden: Zeeuw viel in slaap vlak voor de landing
- ↑ The Guardian - Just Stop Oil activists throw soup at Van Gogh’s Sunflowers
- ↑ BBC News - Kwasi Kwarteng sacked as UK Chancellor
- ↑ Nu.nl - Robbie Coltrane die Hagrid speelde in Harry Potter op 72-jarige leeftijd overleden
- ↑ BNR - Liveblog | Rusland bestookt Oekraïense steden met raketten
- ↑ NobelPrize.org - Paersberich
- ↑ Nu.nl - Superieure Verstappen weer wereldkampioen na verwarring over puntentelling
- ↑ NOS.nl - Franse filosoof en baanbrekend antropoloog Bruno Latour (75) overleden
- ↑ Trouw - Explosie op Krimbrug is een logistiek probleem, maar vooral een klap in het gezicht van Poetin
- ↑ NobelPrize.org - The Nobel Peace Prize 2022
- ↑ BBC - Ukraine says mass burial sites found in retaken town of Lyman
- ↑ NobelPrize.org - The Nobel Prize in Literature 2022
- ↑ NobelPrize.org - Paersberich: The Nobel Prize in Chemistry 2022
- ↑ NobelPrize.org - Nobelpries in de Natuurkónde 2022
- ↑ NobelPrize.org - Paersberich: The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022
- ↑ O Globo - Placar Lula e Bolsonaro é o mais apertado para 1º turno desde a redemocratização
- ↑ NOS.nl - Oud-premier Borisov wint Bulgaarse verkiezingen, maar formatie wordt moeilijk
- ↑ CNN.com - Russian forces retreat from strategic Donetsk city a day after Moscow’s annexation of the region
- ↑ NOS.nl - Ten minste 174 doden bij rellen na voetbalwedstrijd in Indonesië
- ↑ Reuters - Kyrgyz-Tajik border conflict death toll nearly 100
- ↑ Reuters - More than 200 killed in Armenia-Azerbaijan border clashes - officials
- ↑ De Limbörger - LIVE | ‘Hevige gevechten in Charkov-regio, Oekraïne rukt verder op’
- ↑ The New York Times - Cuba's power grid fails in wake of Hurricane Ian, leaving island without electricity
- ↑ NBC News - Historic search-and-rescue operation underway as Ian's death toll reaches 87
- ↑ The New York Times - Coolio, 'Gangsta's Paradise' Rapper, Dies at 59
- ↑ NASA op Twitter
- ↑ Washington Post - New island forms in Tonga after Home Reef volcano eruption
- ↑ Nu.nl - Brand stopt met het grootschalig brouwen van pils in Limburgs dorp Wijlre
- ↑ Nu.nl - Kipchoge verbetert eigen wereldrecord op marathon in Berlijn
- ↑ NOS.nl - Evenepoel pakt met overmacht WK-titel, geen succes Oranje na Van der Poel-ophef
- ↑ De Standaard - Drugscriminelen wilden Van Quickenborne ontvoeren, drie Nederlanders gearresteerd
- ↑ Louder than War - Pharaoh Sanders RIP
- ↑ NOS.nl - Stunt Van Vleuten: ondanks elleboogbreuk solo naar wereldtitel in Wollongong
- ↑ NOS.nl - Actrice Louise Fletcher (88), bekend als Nurse Ratched, overleden
- ↑ Oetgeverij 4th Estate Books op Twitter
- ↑ Jerusalem Post - Israeli archeologists discover 'once-in-a-lifetime find' of ancient pottery under beach
- ↑ NOS.nl - Foss verrast topfavorieten op WK tijdrijden: 'Voelt alsof ik droom'
- ↑ NOS.nl - Van Dijk snelt in Australië superieur naar derde wereldtitel tijdrijden
- ↑ VRT - Honderden graven ontdekt in bos in bevrijde Oekraïense stad Izjoem: massa-executie of omgekomen tijdens bombardementen?
- ↑ De Standaard - Burgemeester Veerle Heeren van Sint-Truiden neemt ontslag
- ↑ NOS - Rechts blok wint parlementsverkiezingen Zweden, premier treedt af
- ↑ Nu.nl - Donny M. bekent ontvoeren, misbruiken en doden van negenjarige Gino
- ↑ Ajax.nl - Voormalig Ajax-doelman Piet Schrijvers (75) overleden
- ↑ Omroep Brabant - Twee jonge kinderen en twee vrouwen omgekomen bij ongeluk in Oud Gastel